Bệnh động mạch ngoại vi: Đau đớn, lở loét, hoại tử chi

Bệnh mạch máu ngoại vi là gì?

Bệnh động mạch ngoại biên còn có tên gọi khác là bệnh động mạch ngoại vi (PVD). Đây là bệnh lý xảy ra khi rối loạn lưu thông máu xảy ra khi động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn dẫn đến giảm lưu lượng máu đến các bộ phận của cơ thể. Đặc biệt các vùng nằm cách xa tim như chân và tay không thể nhận đủ lượng máu cần thiết để duy trì các hoạt động. Ngoài ra, bệnh cũng ảnh hưởng không nhỏ đến các mạch máu ở vùng cánh tay, dạ dày và ruột, và thận.

Nguyên nhân dẫn đến mạch máu bị thu hẹp có thể do tình trạng xơ cứng động mạch hoặc co thắt mạch máu gây nên. Trường hợp xơ cứng động mạch, các mảng xơ vữa tích tụ trong mạch máu, hạn chế lưu lượng máu và cung cấp oxy đến các cơ quan và chi. Khi mảng xơ vữa tích tụ nhiều, có thể dẫn đến sự hình thành cục máu đông và tắc nghẽn hoàn toàn động mạch. Điều này có thể gây tổn thương nội tạng và thậm chí mất các ngón tay hoặc ngón chân nếu không được điều trị.

Bệnh mạch máu ngoại vi được chia làm 2 loại:

- Bệnh mạch máu ngoại vi vật lý xảy ra do sự thay đổi trong cấu trúc của các mạch máu, bao gồm viêm nhiễm, tích tụ mảng bám hoặc tổn thương mô.

- Bệnh mạch máu ngoại vi hình thành do lưu lượng máu bị giảm để thích nghi với sự thay đổi kích thước của các mạch máu, chẳng hạn như sự tín hiệu từ não hoặc biến đổi nhiệt độ cơ thể. Trong trường hợp này, cấu trúc của các mạch máu không bị tổn thương vật lý.

Xơ vữa động mạch gây thiếu máu chi dưới

Triệu chứng nhận biết bệnh động mạch ngoại vi

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh mạch máu ngoại biên thường phát triển một cách dần dần và thường xảy ra phổ biến ở chân do các mạch máu ở chân cách xa tim hơn. Mặc dù triệu chứng điển hình thường bao gồm đau, nhức, hoặc chuột rút khi đi bộ, nhưng có tới 40% người mắc bệnh mạch máu ngoại biên không trải qua đau chân.

Triệu chứng đau thường xuất hiện ở bắp chân, hông, đùi. Vị trí của cơn đau phụ thuộc vào vị trí của động mạch bị tắc hoặc hẹp, trong đó đau bắp chân là triệu chứng thường gặp nhất. Triệu chứng bệnh cũng thường xuất hiện khi người bệnh vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Ở giai đoạn bệnh nặng, đau chân và mệt mỏi có thể kéo dài ngay cả khi bạn nghỉ ngơi.

Ngoài ra, người bệnh còn nhận thấy một số triệu chứng khác như:

- Chuột rút đau đớn ở một hoặc cả hai cơ hông, đùi hoặc bắp chân sau khi thực hiện một số hoạt động cụ thể, như đi bộ hoặc leo cầu thang.

- Tê hoặc yếu chân.

- Sự lạnh lẽo ở cẳng chân hoặc bàn chân, đặc biệt là so với phần còn lại của cơ thể.

- Vết loét trên ngón chân, bàn chân hoặc cẳng chân mất nhiều thời gian để chữa lành.

- Màu sắc da chân thay đổi.

Da chân nhợt nhạt, tím tái do thiếu máu chi dưới

Bệnh mạch máu ngoại vi có nguy hiểm không?

Nếu bệnh mạch máu ngoại biên không được chẩn đoán và điều trị, nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng như:

- Hoại tử mô (chết mô), có thể dẫn đến cắt bỏ một phần của chi.

- Các vấn đề về tim mạch như đau tim hoặc đột quỵ.

- Liệt dương ảnh hưởng đến khả năng cương cứng ở nam giới.

- Đau đớn dữ dội, làm hạn chế khả năng vận động và chất lượng cuộc sống.

- Vết thương không lành hoặc chậm lành.

- Nhiễm trùng xương và máu, có khả năng gây tử vong.

Nguyên nhân và những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh mạch máu ngoại vi

Nguyên nhân chính gây ra bệnh mạch máu ngoại biên thường là xơ vữa động mạch. Xơ vữa động mạch xảy ra khi chất béo tích tụ trên thành động mạch, dẫn đến giảm lưu lượng máu. Nếu không điều trị, điều này có thể dẫn đến sự hình thành cục máu đông trong lòng mạch máu.

Xơ vữa động mạch có thể tác động đến các động mạch trên khắp cơ thể. Khi xơ vữa động mạch xảy ra trong các động mạch cung cấp máu cho các chi, nó có thể dẫn đến bệnh mạch máu ngoại biên.

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

- Bệnh lý: Huyết áp cao, tiểu đường, hút thuốc, béo phì,….

- Tuổi tác: Tuổi cao, đặc biệt là trên 65 tuổi hoặc sau 50 tuổi có nguy cơ cao hơn độ tuổi khác.

- Di truyền: Tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch ngoại biên, bệnh tim hoặc đột quỵ.

- Do mắc bệnh lý gây biến đổi cấu trúc mạch máu như: Bệnh Buerger, suy tĩnh mạch mạn tính, huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), hội chứng Raynaud, huyết khối, suy tĩnh mạch hoặc do chấn thương, viêm nhiễm hoặc nhiễm trùng trong các mạch máu.

Chân khô biến dạng do thiếu máu nuôi dưỡng

Chẩn đoán bệnh động mạch ngoại vi theo bác sĩ chuyên khoa

Nếu bạn có nghi ngờ mắc bệnh mạch máu ngoại biên, hãy tìm đến bác sĩ ngay. Chẩn đoán bệnh mạch máu ngoại biên bao gồm:

- Thực hiện cuộc thăm khám chi tiết về tiền sử bệnh cá nhân và gia đình, bao gồm thông tin về lối sống, chế độ ăn uống và sử dụng thuốc.

- Tiến hành kiểm tra thể chất, bao gồm kiểm tra nhiệt độ da, quan sát tình trạng ngoại hình và kiểm tra các mạch ở chân và bàn chân.

- Họ cũng có thể yêu cầu các xét nghiệm để xác định chẩn đoán hoặc loại trừ các tình trạng sức khỏe khác. Một số rối loạn khác có thể có triệu chứng tương tự với bệnh mạch máu ngoại biên và động mạch ngoại biên.

Các xét nghiệm thông thường được sử dụng để chẩn đoán bệnh mạch máu ngoại biên bao gồm:

- Chụp động mạch: Bác sĩ có thể tiêm chất cản quang vào động mạch để xác định vị trí của động mạch bị tắc hoặc chặn.

- Chỉ số ABI (Ankle-Brachial Index): Đây là một xét nghiệm không xâm lấn đo áp suất máu ở mắt cá chân, sau đó so sánh với áp suất máu ở cánh tay. Đo áp suất này sau thời gian nghỉ ngơi và sau khi hoạt động thể chất. Nếu áp suất máu ở chân thấp hơn, có thể ngụ ý động mạch bị tắc nghẽn.

- Xét nghiệm máu: Mặc dù không thể chẩn đoán bệnh mạch máu ngoại biên, các xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ kiểm tra các yếu tố có thể tăng nguy cơ mắc bệnh mạch máu ngoại biên, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và cholesterol cao.

- Chụp CT mạch máu.

- Chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA).

- Siêu âm: Xét nghiệm này cho phép bác sĩ quan sát lưu thông máu qua các động mạch và tĩnh mạch.

Điều trị bệnh động mạch ngoại vi: Cần thay đổi lối sống

Mục tiêu của việc điều trị bệnh mạch máu ngoại vi ở bệnh viện là ngăn chặn hoặc làm chậm sự tiến triển của bệnh, kiểm soát các triệu chứng như đau và nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

- Thay đổi lối sống: Phần lớn trường hợp điều trị bệnh mạch máu ngoại biên bắt đầu bằng việc thay đổi lối sống, bao gồm:

- Tập thể dục thường xuyên: Bao gồm việc đi bộ và các hoạt động thể dục khác. Tập luyện đều đặn giúp cải thiện lưu lượng máu đến các chi và giảm triệu chứng.

- Chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh: Ăn một chế độ ăn uống giàu chất xơ, thiếu chất béo và đạm, có thể giúp kiểm soát bệnh mạch máu ngoại biên.

- Giảm cân nếu cần thiết: Nếu bạn có thừa cân hoặc béo phì, việc giảm cân có thể giúp cải thiện lưu lượng máu đến các chi.

- Bỏ hút thuốc: Hút thuốc gây hại nhiều cho hệ mạch máu và tăng nguy cơ bệnh mạch máu ngoại biên.

- Thuốc điều trị: Trong một số trường hợp, thuốc cũng được sử dụng để điều trị bệnh mạch máu ngoại biên. Các loại thuốc bao gồm:

- Thuốc giảm cholesterol: Các thuốc statin như atorvastatin và simvastatin có thể được sử dụng để giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ.

- Thuốc điều trị huyết áp cao: Nếu bạn cũng mắc bệnh huyết áp cao, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giảm áp suất máu.

- Thuốc để kiểm soát đường huyết: Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường, việc kiểm soát đường huyết bằng thuốc rất quan trọng. Thuốc metformin hoặc các loại thuốc điều trị tiểu đường khác có thể được sử dụng.

- Thuốc ngăn cản cục máu đông: Vì bệnh mạch máu ngoại biên thường liên quan đến giảm lưu lượng máu đến các chi, việc ngăn cản cục máu đông là quan trọng. Aspirin hàng ngày hoặc các thuốc khác như clopidogrel được sử dụng để ngăn cản cục máu đông.

- Thuốc làm giảm triệu chứng: Thuốc cilostazol có thể được sử dụng để cải thiện lưu lượng máu đến các chi và giảm đau chân. Pentoxifylline cũng có thể được sử dụng như một thuốc thay thế. Tác dụng phụ thường gặp của chúng bao gồm nhức đầu và tiêu chảy.

- Phẫu thuật: Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể cần phẫu thuật để mở rộng các động mạch hoặc loại bỏ cục máu đông. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

- Nong động mạch: Bác sĩ chèn một ống thông có quả bóng vào động mạch tổn thương và bơm phồng quả bóng để mở rộng động mạch. Đôi khi, họ có thể đặt một ống nhỏ (stent) vào động mạch để giữ cho nó mở rộng.

- Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành: Thủ thuật này giúp máu chảy dễ dàng từ khu vực này sang khu vực khác.

Để tăng hiệu quả điều trị hoặc phòng ngừa bệnh động mạch ngoại vi, mỗi người nên từ bỏ thói quen hút thuốc lá, thường xuyên tập thể dục và tuân thủ chế độ ăn uống ít dầu mỡ nhiều rau xanh để máu huyết lưu thông khỏe mạnh.